W 1197 r- legat papieski Piotr z Kapui nakazał stosowanie w Polsce kościelnej formy zawarcia małżeństwa- nieprzestrzegany szczególnie na wsi. Kościelną formą zawarcia małżeństwa od 1215r było:
1. Nakaz zapowiedzi w 3 kolejne niedziele/ święta przed zawarciem małżeństwa w celu ujawnienia przeszkód. Szlachta osiadła od I poł. XV w. została zwolniona od zapowiedzi.
2. Ślub zawarty w obliczu kościoła
3. Oświadczenie woli w obliczu kapłana i w obecności świadków
Śluby szlachty osiadłej zawierano w domu jednego z nowożeńców [ zazwyczaj panny młodej.
Dekret Tametsi [ 1563] uchwalony przez Sobór Trydencki z l. 1545- 1563r reforma kanoniczna osobowego prawa małżeńskiego [ obowiązywał do 1917r - zasady takie same do dziś] i przyjęcie w Polsce na mocy uchwały synodu piotrkowskiego 19.05.1577r.
1. Nowożeńcy mają zdolność zawarcia małżeństwa przed właściwym plebanem [ zazwyczaj panny młodej]
2. Zgoda nowożeńców tworzy małżeństwo , ksiądz jedynie jest świadkiem zawarcia małżeństwa , które błogosławił – obowiązkowa była obecność świadków
3. Obowiązywały zapowiedzi
4. Egzamin przedślubny ze znajomości katechizmu
Uboga ludność nadal stosowała zwyczajową formę zawarcia małżeństwa – do poł. XVI w tj oświadczenie woli. Kościół ją tolerował i uważał związek za ważny , ale traktował tę formę jako tajemną wobec siebie i nakazywał uzupełniać kościelną formą.
Ciekawym punktem szczególnie dla poszukujących swoich przodków są przeszkody, których katalog sformuował kościół w średniowieczu, a także regulowało je prawo świeckie np. w prawie staropolskim ; wymóg zgody rodziców/ opiekunów [ brak powodował utratę kobiety do posagu], od 1511r” małżeństwa córek rolniczych są wolne”, ale w praktyce wymagano zgody właściciela wsi na małżeństwo z obcym poddanym: prawo litewskie „ przeszkody w różnicy pochodzenia, 1616r kara śmierci dla obu stron za małżeństwo chrześcijanki z Tatarem.
Przeszkody:
1. Zrywające - powodowały nieważność małżeństwa
a) pokrewieństwo – w linii prostej zakaz bezwzględny: w linii bocznej ograniczony do pewnego stopnia pokrewieństwa [ od X w - do VII stopnia komputacji kanonicznej : od soboru laterańskiego w 1215 do IV stopnia ]
b)powinowactwo
c) pokrewieństwo sztuczne, prawne [ adopcja]
d)pokrewieństwo duchowe,
e)wyższe święcenia duchowne, śluby zakonne,
f)istniejące małżeństwo jednej ze stron
g)brak chrztu jednej ze stron
h)nieświadoma nierówność stanowa,
i)cudzołóstwo
j)impotencja
k) porwanie kobiety.
2. Wzbraniające- nie dopuszczały do zawarcia małżeństwa.
a)różnorodność wyznania wśród chrześcijan
b) niepełnoletność jednej ze stron
Małżeństwa tajemne.
Wspomniano już w tym wątku o tajemnej formie małżeństwa w 2012 jednak treść linku jest zmieniona
viewtopic.php?p=153010#p54125Wobec tego trochę poszperałam w internecie.
W encyklice „ Satis Vobis” opublikowanej przez papieża Benedykta XIV w 1741r, ojciec św. w pierwszym rzędzie mówił o małżeństwach tajnych, zwanych tez potocznie małżeństwami sumienia, uznał , iż stosowne zezwolenie mogłoby zostać wydane w sytuacji istnienia tajnego konkubinatu.
Konieczność zawarcia małżeństwa tajnego z książki Wojciecha Góralskiego „ Kościelne prawo małżeńskie”
1. Para trwa w konkubinacie.
2. Rodzice narzeczonych nie zgadzają się na małżeństwo
3.Duża dysproporcja między statusem społecznym i materialnym narzeczonych
4. Para nie może zawrzeć małżeństwa na gruncie cywilnym
5. W wypadku rozgłoszenia faktu zawarcia małżeństwa utraciliby podstawowe środku utrzymania
Właściwością specyficzną tych małżeństw jest ich tajny charakter [ fakt, którego nie należy rozgłaszać] . Małżeństwo tajne od jawnego praktycznie niczym się nie różni jednakże poza małżonkami oraz ordynariuszem miejsca , nikt o fakcie zawarcia tego małżeństwa nie wie. Obowiązek zachowania tajemnicy musi być spełniony przez kapłana,świadków, małżonków i ordynariusza i może być wzmocniony odpowiednią przysięgą.
Ustawodawca w Kodeksie z 1917r [1132 KPK] określił precyzyjnie podjęcia decyzji o ujawnieniu prawdy o małżeństwie. Są to :
1. Rodzice nie staraliby się o chrzest potomstwa narodzonego w małżeństwie . Bądż też gdyby ochrzcili je pod zmyślonym nazwiskiem nie powiadamiając ordynariusza miejsca o fakcie narodzin i chrztu dziecka w ciągu 30 dni
2. Jeżeliby rodzice nie troszczyliby się o chrześcijańskie wychowanie dzieci.
3. Zawarty związek tajny nie może być odnotowany w księdze chrztów małżonków. Również na marginesie tych dokumentów nie można dokonać nawet wzmianki o jego istnieniu. We wspomnianej już Satis Vobis, fakt chrztu dzieci powinien zostać odnotowany w specjalnej księdze przechowywanej w archiwum kurialnym. Gdyby jednak zapisano je w parafialnej księdze chrztów wtedy nie powinno się czynić żadnej wzmianki o rodzicach dziecka.
Zródło:
Ginter Dzierżon” Zawieranie małżeństw tajnych” 2006 rok,
Anna Karabowicz „Staropolskie prawo małżeńskie osobowe”
Wojciech Góralski „ Kościelne prawo małżeńskie”
Skoro istniały kościelne małżeństwa tajemne to zgodnie z obowiązującymi Kodeksami oraz przysięgą nie wolno im było zawrzeć małżeństwa cywilnego oraz ujawnić prawdy o małżeństwie, to w takim razie jak sobie radzono z tym faktem w okresie napoleońskiego, a później pruskiego USC, skoro obowiązkiem było każde małżeństwo, urodzenie dziecka, oraz zgon odnotować w odpowiednim USC ??
Pozdrawiam,
Mirka G.
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
. 
